بیماری نیوکسل پرندگان

نیوکاسل از مهم‌ترین بیماری‌های پرندگانی است که به صورت صنعتی و متراکم پرورش داده می‌شوند و گله‌های بسیاری از جوجه‌های گوشتی در صورت عدم واکسیناسیون با این بیماری درگیر می‌شوند. این بیماری در سال ۱۳۲۹ در ایران شناسایی شده‌است. عامل بیماری نیوکاسل: عامل بيماري ، ويروسي از خانواده پاراميكسوويريده است كه در مدت سی دقیقه در دمای شصت درجه سانتی گراد و در مدت زمان سه ساعت در پنجاه و شش درجه سانتی گراد غیر فعال می شود . ويروس در PH اسیدی توانایی مقاومت ندارد و غیر فعال می شود . همچنین در موادی مانند فرمالین و فنل ها غیر فعال می گردد . لازم به ذکر است که عامل این بیماری برای مدت زمان نسبتا طولانی  در مدفوع زنده می ماند .  خطر انتقال ویروس توسط لاشه کشتاری وجود دارد و ترشحات و مخاط چشم طیور آلوده منشاء ویروس می باشد. ویروس نیوکاسل نسبت به گرما فوق العاده حساس می باشد. بسیاری از گونه های پرندگان اعم از  وحشی و هم اهلی ميزبان بيماري هستند . مرغها آسیب پذیرترین و مستعد ترین پرندگان در برابر این بیماری هستند و اردک و بوقلمون کمترین آسیب پذیری را در برابر این بیماری دارند.

علائم نیوکاسل با توجه به نوع ویروس، میزان سلامتی و سن پرنده و گونه میزبان متفاوت است. این علائم شامل نشانه‌های تنفسی همچون تنگی نفس و سرفه، نشانه‌های عصبی چون افسردگی، بی‌اشتهایی، افتادن بال‌ها و فلجی، پیج خوردن سر و گردن، به دور خود چرخیدن، لرزش، تورم چشم و گلو، اسهال آبکی و سبز، و ناهنجاری و کاهش تخم در پرندگان تخم‌گذار می‌شود. نشانه هاي باليني : الف : شكل تحت حاد : بيماري به طور ناگهاني با كسالت و بي اشتهايي خفيف شروع مي شود . معمولاً نشانه هاي تنفسي وجود دارند ولي ممكن است خفيف يا نامشخص باشند . ميزان مرگ و مير كم است يا وجود ندارد . گاهي نشانه هاي مربوط به ابتلاي سيستم اعصاب مركزي در چند پرنده ديده مي شود ولي اين نشانه ها غالباً ظاهر نمي گردند . توليد تخم مرغ در طيور تخمگذار ، طي مدت چند روز تقريباً به طور كامل قطع مي شود . تخم مرغهاي توليد شده كيفيت مطلوبي ندارند و ممكن است پوسته آنها نرم ، خشن و يا بدشكل باشد . بسته به مرحله اي از توليد كه عفونت بروز مي كند ، ممكن است توليد به آرامي به وضع قبلي باز گردد و يا هيچگاه به وضعيت طبيعي باز نگردد . ب : شكل حاد : متناسب به تمايل ويروس به بافتهاي خاص ، نشانه هاي بيماري متغير است . بسياري از مرغهاي مبتلا ، غالباً دچار تنگي نفس ، اسهال شديد ، تورم بافت ملتحمه چشم و فلجي مي شوند و بالاخره ظرف مدت 2 تا 3 روز مي ميرند . ممكن است بافتهاي اطراف چشم ، متورم و تيره باشند و ترشحات چسبناك در اطراف چشم و بيني مشاهده شوند . برخي از پرندگان كه زنده مي مانند ظرف چند روز نشنه هاي عصبي را بروز مي دهند مانند : لرزش ، پيچش سروگردن ، چرخش ، فلجي و اسپاسم هاي كلونيك . ميزان ابتلا و مرگ و مير بالا و تا حدود 100% مي باشد .

تشخیص بیماری:  فرم حاد بیماری را تا حدی می توان از روی نشانه های کلینیکی و کالبد گشایی تشخیص داد. ولی فرم مزمن بیماری به علت شباهت زیاد علائم آن با سایر بیماری های تنفسی اشتباه می شود. وقتی که نشانه های تنفسی مربوط به بخش پائینی دستگاه تنفس باشد (نفس نفس زدن شدید) باید به بیماری نیوکاسل مظنون شد. سرعت انتشار بیماری نیوکاسل بهترین راهنما برای تشخیص آن است. تشخيص بيماري با روش های ازمایشگاهی ( جدا سازی و شناسایی ویروس ) عبارت است از : هماگلوتيناسيون ، آزمايش خنثي كردن ويروس ، آزمايش خنثي كردن تشيكل پلاك ، تلقيح ويروس به ماكيان ايمن و غيرايمن ، به كار گرفتن روش آنتي بادي فلورسنت با استفاده از آنتي سرم كونژوگه نيوكاسل.

راه های شیوع و انتقال بیماری: تلفات بسیار بالای بیماری نیوکاسل سبب شده است تا به راه های شیوع آن توجه زیاد شود. انتقال بیماری به طور طبیعی از راه ترشحات، فضولات، امعاء و احشاء پرندگان آلوده و نیز تماس آنها با طیور سالم صورت می گیرد. دستگاه گوارش و تنفس پرندگان به طور طبیعی مرکز اصلی انتقال و حامل عامل بیماری است. حمل و نقل مرغ های زنده ) به خصوص آنهایی که بیماری را پشت سر گذاشته اند ( می تواند یکی از عوامل انتقال بیماری از محلی به محل دیگر باشد و علاوه بر اینها، انتقال بیماری به وسیله کارگران، وسایل و ماشین آلاتی که با مرغداری در ارتباط هستند، نیز صورت می گیرد. همچنین ویروس بیماری از طریق هوا و آب آشامیدنی آلوده انتقال می یابد. تخم مرغ های حاصل از مرغ های مادر آلوده به بیماری ممکن است باعث انتقال بیماری به داخل ماشین جوجه کشی و محیط اطراف شود.

راه های پیشگیری و کنترل بیماری نیوکاسل: مهمترین راه پیشگیری و مبارزه با این بیماری خطرناک ، دور نگه داشتن طیور از ویروس عامل بیماری است. در چنین شرایطی اجرای قرنطینه (جدا نگه داشتن طیور حساس) همراه با رعایت کامل اصول بهداشتی، می تواند در کنترل بیماری بسیار مفید باشد. طیور حساس طیوری هستند که پیش از این به بیماری نیوکاسل مبتلا نشده اند و یا از تخم مادر مبتلا به این بیماری به وجود نیامده باشند. از سوی دیگر برای جلوگیری از ابتلا و گسترش بیماری نیوکاسل فقط رعایت اصول بهداشتی کافی نیست. علاوه بر آن باید با انجام واکسیناسیون های لازم و به موقع، طیور را از مبتلا شدن به این بیماری نجات داد. باید توجه کرد که درمان بیماری، در درجه آخر اهمیت قرار دارد.این کار نه تنها از نظر اقتصادی به صرفه نیست، بلکه موفقیت آن نیز بسیار کم است . با کاهش امکان تماس ویروس بیماری و یا عدم ورود آن به محیط پرورش می توان از شیوع این بیماری جلوگیری کرد. به طورکلی اگر پیشگیری و کنترل بیماری نیوکاسل هدف باشد، باید با مدیریت بهداشت و واکسیناسیون در کنار یکدیگر به مورد اجرا گذاشته شود.

پیشگیری از طریق مدیریت و بهداشت: الف – جوجه کشی: رعایت موارد زیر در جوجه کشی به طور کامل ضروری است. 1 - تأسیسات جوجه کشی باید از آشیانه ها، سالن های پرورش و تأسیسات کشتارگاه دور و مجزا باشد. 2 - آشیانه های پرورش جوجه باید از سایر آشیانه ها کامل جدا باشد. 3 - جدا کردن کارگران قسمت جوجه کشی از سایر بخش ها. 4 - پرورش مرغ های جوان باید در محلی کاملاً جدا، دور از آشیانه مرغ های مسن و در محیطی کاملاً بهداشتی انجام گیرد. 5 - از ورود هر نوع وسیله نقلیه به مزرعه پیش از ضدعفونی کاملاً آن جلوگیری شود. 6- مرغ هایی که تلف شده اند، باید به دقت کامل و بدون آلودگی محیط اطراف سوزانده و نابود شوند. 7 - سالن های پرورش مرغ باید پیش از ریختن جوجه، شستشو و ضدعفونی شود.8 - باید از مواد ضدعفونی کننده و آهک در جلوی آشیانه ها و حتی الامکان در گذرگاه های مزرعه استفاده شود. ب- آشیانه های پرورش طیور: رعایت موارد زیر در آشیانه های پرورش طیور به طور کامل لازم است:1 - از ورود هر نوع پرنده ای به آشیانه جلوگیری شود. 2 - هنگام ورود کارگران به آشیانه، باید لباس آنها عوض و ضدعفونی شده باشد. 3 - جوجه های یکروزه باید از مراکز مطمئن و تأیید شده از سوی کارشناسان خریداری شوند.4 - پرورش مرغ های جوان باید در محلی کاملاً جدا، دور از آشیانه مرغ های مسن و در محیطی کاملاً بهداشتی انجام گیرد. 5 - از ورود هر نوع وسیله نقلیه به مزرعه پیش از ضدعفونی کامل آن جلوگیری شود. 6 - مرغ هایی که تلف شده اند، باید به دقت کامل و بدون آلودگی محیط اطراف سوزانده و نابود شوند. 7 - سالن های پرورش مرغ باید پیش از ریختن جوجه، شستشو و ضدعفونی شوند. 8 - باید از مواد ضدعفونی کننده و آهک در جلوی آشیانه ها و حتی الامکان در گذرگاه های مزرعه استفاده شود. ج – کشتارگاه ، کارخانه تولید فرآورده های طیور و بسته بندی: موارد زیر باید رعایت شوند: ضدعفونی، شستشو و تمیز کردن وسایل، لوازم و محیط کشتارگاه طیور و کارخانه در زمان های مختلف به خصوص در زمان شیوع بیماری لازم است.

مبارزه و پیشگیری به وسیله واکسیناسیون: یکی از مؤثرترین راه های پیشگیری و مبارزه با شیوع بیماری نیوکاسل، استفاده از واکسن مخصوص است. برای ایمن نمودن طیور در مقابل این بیماری از راه واکسیناسیون، دستور یا برنامه یکسانی وجود ندارد، بلکه در مناطق مختلف با روش های خاصی صورت می گیرد.
برنامه واکسیناسیون جوجه ها باید با توجه به نوع آب و هوای منطقه، نوع واکسن و دستور دامپزشک باشد.
واکسن نیوکاسل دارای سویه های  B1، لاسوتا، روغنی می باشد که در ایران بیشتر از دو سویه های B1 و لاسوتا و روغنی به طرق مختلف از جمله قطره چشمی، آشامیدنی و تزریقی استفاده می گردد.